کیفیت صدا در ضبط مکالمات از راه دور

در بین نظرات و پیام‌هایی که دستم میرسه یکی از موضوعاتی که تا به حال چندین بار راجع بهش ازم سوال شده اینه که چرا کیفیت صدای پادکست در بعضی قسمت‌ها به خصوص در اون اوایل کمه و چرا کاری برای بهتر شدنش انجام نمی‌دم. در این پست به صورت کامل می‌خوام توضیح بدم که ریشه‌ی این مشکلات در کجاست. به ترتیب راجع به عوامل موثر صحبت می‌کنم و در نهایت هم میگم که چطور میشه این مشکل رو تا جای ممکن (با در نظر گرفتن اطلاعات محدودی که دارم) بهبود داد.

پیش‌فرض‌ها

در نظر داشته باشید که تمرکز من در این پست روی ضبط مکالمات از راه دوره، یعنی حالتی که من و مهمان برنامه هرکدوم در دو گوشه مختلف از دنیا پشت لپ‌تاپ نشسته‌ایم و با هم صحبت می‌کنیم. علاوه بر بستر گفتگوها تماس صوتی است و ویدئویی در کار نیست.

عوامل موثر بر کیفیت ضبط

میکروفن

اولین و اصلی‌ترین مورد برای داشتن یک کیفیت ضبط خوب استفاده از میکروفن خوبه. در ضبط از راه دور دو تا میکروفن استفاده میشه: یکی سمت من و یکی سمت مهمان برنامه. در قسمت‌های اول از پادکست من از میکروفن خاصی استفاده نمی‌کردم؛ هدفون رو میزدم به لپ‌تاپ و برای ضبط صدا از میکروفن خود لپ‌تاپ استفاده می‌کردم. بعدا یه هدفون شیائومی گرفتم و الان از اون استفاده می‌کنم که کیفیت بهتری نسبت به میکروفن لپ‌تاپ داره. البته هنوز هم ایده‌آل نیست و برای گرفتن کیفیت صدای خوب لازمه که روی صدا ویرایش انجام بشه.

این یک سمت ماجرا، یعنی سمت منه که می‌تونم با خرید میکرفون بهتر بهبودش هم بدم، ولی سمت دیگه سمت مهمان برنامه است که شرایطش برای ضبط تقریبا از کنترل من خارجه. مسلما نمی‌تونم انتظار داشته باشم یه نفر برای ضبط یه قسمت پادکست بره و چند ده و شاید چند صد دلار خرج میکروفن بکنه (هرچند بودند عزیزانی که چنین کاری کرده‌ان و کیفیت صداشون عالی شد). برای همین هرچقدر هم من کیفیت سخت‌افزاری کار در سمت خودم رو بالا ببرم باز یه بخش عمده‌اش رو نمیتونم کاری بکنم.

ولی! ولی این موضوع برخلاف ظاهر بزرگی که داره خیلی هم مساله وحشتناکی نیست. کیفیت میکروفنی که روی هدست‌ها هست معمولا راضی کننده است. علاوه بر اینکه منم الان دستم تو ویراش صدا روون شده و تا حدود زیادی می‌تونم مشکلات عمومی رو برطرف کنم.

از این حرف من میشه یه نتیجه‌گیری کرد: اگر خواستید پادکست تک نفره درست کنید، در اولین مرحله به جای اینکه برید پول خرج میکروفن کنید، زمان بذارید و کار کردن با یکی از نرم‌افزارهای ادیت صدا رو خوب یاد بگیرید.

عوامل محیطی

من استودیو ضبط ندارم، مهمان برنامه هم استودیو ضبط نداره. هر دو در خونه نشستیم و داریم ضبط می‌کنیم. برای همین امکان اینکه سر و صدا بیاد هست، موضوعی که اگر پیش بیاد سعی می‌کنم تا حد امکان در ویرایش اصلاحش کنم، ولی خب این کار تا یه حدی امکان‌پذیره. خیلی هم بخوام تو صدا دست ببرم نتیجه کار مصنوعی و ناخوشایند میشه.

این عوامل محیطی بسیار متعدد و فراوانند. یه سری که موارد بدیهی هستند، مثل سر و صدای توی خونه یا خیابون. یه سری موارد هم هستند که کمتر به چشم میان، مثل نویزی که روی صدا میفته اگر لپ‌تاپ به شارژ باشه (برای همین از مهمان‌های پادکست قبل از ضبط همیشه میخوام که مطمئن باشند لپ‌تاپشون کامل شارژ داره).

در ضمن بین عوامل محیطی و میکروفن یه رابطه جالبی وجود داره: یک سری از میکروفن‌ها بهشون میگن کاندنسری و کیفیت بسیاری بالایی دارن. این میکروفن‌ها هر صدایی در محیط باشه رو میگیرن و با کیفیتی عالی ضبط می‌کنن … و این دقیقا برخلاف چیزیه که من میخوام! من میخوام یه میکروفن داشته باشم که فقط صدای منو بگیره و با سر و صدای تو کوچه کاری نداشته باشه. برای همین اگر شما هم چنین شرایطی داشتید بچسبید که میکروفن‌ها داینامیک که یه دامنه ضبط محدودتری دارند و صداهای اطراف رو نادیده میگیرند.

سرعت و کیفیت اینترنت

سرعت اینترنت مناسب (بالای یک و نیم مگ) و پایداری خط شرطی است که اگر هر دو طرف گفتگو نداشته باشند شرایط خیلی سخت میشه. اگر سرعت کم باشه یا اختلال در ترافیک وجود داشته باشه کیفیت کار اینقدر پایین میاد که نتیجه نهایی ممکنه حتی قابل انتشار هم نباشه.

دلیل این همه تاکید روی این نکته علاوه بر کیفیت، مساله تاخیر در رسیدن صداها به هم دیگه است: در تماس اینترنتی دو طرف در شنیدن صدای همدیگه کمی تاخیر دارند. شاید در حالت عادی این تاخیر خیلی مهم نباشه، ولی زمانی که میخوای یه گفتگوی شسته رفته ضبط کنی متوجه میشی که تفاوت بین ورود به جا در بین صحبت‌های یک نفر برای کنترل جهت گفتگو و از سمت دیگه پرت کردن واژه‌هایی نامربوط در بین کلام اون شخص، تفاوت بین نیم ثانیه با یک ثانیه‌است.

اگر میخوای گفتگو به بیراهه نره درست باید در فاصله‌ی بین نفس گرفتن مهمان ورود کنی و این کار روی بستر اینترنت تا حدودی غیرممکنه. اما مشکل فقط این نیست؛ به واسطه‌ی این تاخیر در حین صحبت‌ها بعضا یک همپوشانی صدایی پیش میاد که این موضوع عامل یکی از اصلی‌ترین چالش‌های ضبط صدا میشه: اکو.

سیستم حذف نویز

و اما میرسیم به یکی از اصلی‌ترین و سخت‌ترین چالش‌ها در ضبط مکالمات از راه دور: اکو.

برنامه‌هایی که از طریق اونها کار مکالمه و گفتگو انجام میشه یه قابلیت مهم دارند به اسم Noise cancelation. من به صورت جزئی نمی‌دونم در این پروسه چه کارهایی اینجا انجام میشه، اما می‌دونم یکی از کارهایی که این قابلیت انجام میده حذف اکوی صداست.

زمانی که با یه نفر صحبت می‌کنید، شما صدای اون فرد رو از طریق هدفون میشنوید. در صورتی که صدای هدفون بلند باشه این صدا به میکروفن هم میرسه و از میکروفن شما صدای کسی که دارید باهاش صحبت می‌کنید دوباره به خودش برمیگرده. اینجاست که سیستم حذف نویز برای برطرف کردن مشکل اکوی صدا وارد عمل میشه.

در حالت کلی و تا زمانی که فقط یکی از طرفین گفتگو داره حرف میزنه مشکلی وجود نداره. اما به محض اینکه طرف مقابل هم همزمان شروع به حرف زدن کنه سیستم نویز کنسلیشن وارد کار میشه و برای اینکه بتونه صدای من رو از اکوی صدای من که روی سیستم مهمان پخش میشه تفکیک کنه یه اختلالی در صدا پیش میاد. هرچقدر صدای من در سیستم طرف مقابل بلندتر و هرچقدر سرعت اینترنت پایین‌تر، این اختلال شدیدتر میشه.

این مساله موضوعی بود که من مدت‌ها ازش دقیق مطلع نبودم و یکی از دلایل اصلی کم بودن کیفیت صدا در قسمت‌های اول هم همین بود. ما حتی قسمت‌هایی رو داشتیم که مهمان(ها) در اون نه از طریق هدفون، که از طریق اسپیکر لپ‌تاپ صدای من رو میشنیدن!

به عبارت دیگه برداشت شنونده‌ها از پریدن‌های نابجا وسط حرف‌های مهمان و اعوج معوج شدن صدا زمانی که میخواستم در بین صحبت‌ها بحث رو دست بگیرم حاصل همین قضیه بوده: صدا با کمی تاخیر به من میرسه، من به سرعت شروع میکنم حرفی بزنم، در همین زمان تا صدای من به مهمان برسه، اون ادامه حرفش رو شروع کرده، صدای من به مهمان میرسه و از طریق هدفون یا اسپیکر به میکروفن میرسه، سیستم حذف نویز فعال میشه و در ضبط صدا اختلال پیش میاد.

مسیری که رادیو دال طی کرد

در روزهای اول از ضبط همونطور که گفتم میکروفن استفاده نمی‌کردم. در مورد شرایط محیطی هیچ اطلاعاتی نداشتم، علاوه بر اینکه با نحوه‌ی ویرایش صدا هم آشنا نبودم. سرعت اینترنتم نه تنها پایین بود که لازم بود از شکن هم استفاده کنم و خود این موضوع مزید بر علت میشد که سرعت کمتر بشه. در مورد سیستم حذف اکو هم که ایده‌ای نداشتم، تا حدی که مهمان رو تشویق میکردم از اسپیکر صدای من رو بشنوه تا بقیه اطرافیان هم بتونن از گفتگو لذت ببرن. تلفیق این عوامل دلیل کیفیت کم صدا در قسمت‌های اوله.

چه کار انجام شده؟ چه کار میشه انجام داد؟

قاعدتا داشتن یک میکروفن خوب میتونه کیفیت کار رو بالا ببره، ولی همونطور که گفتم خیلی هم لازم نیست باکیفیت‌ترین میکروفن بازار رو خرید. در مرحله بعد کار کردن با نرم‌افزارهای ویرایش صدا رو باید حداقل در سطحی ابتدایی بلد بود. اینکه دسیبل چیه و کمپرسور و لیمیتر و اکولایزیشن چطور کار می‌کنن تا اگر لازم بود اصلاحات لازم روی صدا رو انجام داد. من خودم با دیدن دو سه تا دوره آموزشی لیندا راه افتادم.

در مورد عوامل محیطی من یه لیست از موارد مهم یادداشت کرده‌ام و قبل هر قسمت تک تک اونها رو با مهمان بررسی میکنم. بقیه عواملی که از دستم خارجه رو چاره‌ای نیست جز اینکه بی‌خیال بشم. من معمولا برای اینکه تاثیر این عوامل رو حداقل کنم در شب‌ها و ایام تعطیل قرارِ ضبط رو میذارم.

برای اینترنت لازمه که بالاترین سرعت و بهترین کیفیت ممکن رو داشت، به خاطر همین موضوع من یک بار سرویس دهنده اینترنتم رو عوض کردم. علاوه بر این من موقع ضبط همه رو از شبکه میندازم بیرون. قبلش با مهمان هم یه دور سرعت رو چک می‌کنم. اگر اینترنت خوبی نداشته باشه ترجیح میدم بی‌خیال ضبط بشم. علاوه بر اینها به خاطر شرایط اینترنت در ایران من زمانی که از یه سرور خارجی برای اتصال به اینترنت استفاده می‌کنم نتیجه بهتری میگیرم، ولی خب گرفتن سرور اختصاصی هزینه داره.

برای حل مساله اکو باید حتما و حتما از هدفون استفاده کرد، ترجیحا یه هدفون خیلی خوب که نشت صدا به بیرون نداشته باشه. در غیر اینصورت باید صدا رو اینقدر کم کرد که صدا از هدفون به میکروفن نرسه.

در ادامه؟

برنامه من در ادامه اینه که یه میکروفن با کیفیت بهتر تهیه کنم. چیزی که تو ذهنمه یه میکروفن یقه‌ای دو نفره است، که هم قیمتش مناسبه، هم میدونم اگر لازم شد تو صحبت‌های رو در رو هم میتونم ازش استفاده کنم. در زمینه ضبط صدا دارم رو روش‌هایی کار می‌کنم که تا حد ممکن کیفیت بالاتری بگیرم و احتمالا لازم باشه چند تا برنامه بخرم. در مورد ویرایش صدا هم دارم سعی می‌کنم مطالعات بیشتری داشته باشم.

مطلع هستم که تا الان مشکلاتی در زمینه کیفیت صدا بوده، به خصوص در قسمت‌های اول. با این حال می‌دونم که از همون ابتدا تا جایی که در توانم بوده تلاش کرده‌ام با امکاناتی که داشته‌ام بهترین کار رو عرضه کنم. از اونجایی که با این حوزه ناآشنا بودم و راهنمای خاصی هم نداشتم اشتباهات زیادی انجام دادم و از شنونده‌ها ممنونم که به رغم همه مشکلات کار رو دنبال کردند. در کنارش امیدوارم مستند کردن این تجربیات باعث بشه نفر بعد بتونه خیلی سریع‌تر و بهتر از من عمل بکنه و اشتباهاتی که من داشتم رو تکرار نکنه.

پی‌نوشت: از اونجا که من در این حوزه و به خصوص در مسائل مربوط به میکروفن‌ها متخصص نیستم، اگر اطلاعات فنی مرتبط دارید و اشتباهی مشاهده کردید ممنون میشم بهم بگید که اصلاح کنم.